Þessi lykt
Einn uppáhaldskaflinn minn í Sögu Norðfjarðar eftir Smára Geirsson (þeir eru margir góðir) inniheldur frásögn manns sem dvelur þar yfir nótt einhvern tímann á þriðja tug síðustu aldar og vaknar í þorpinu, dregur að sér andann og sest síðan niður skrifar í dagbókina sína upplifun sem innihélt meðal annars lýsingu á lyktinni sem hann fann og hljóðinu sem hann heyrði. Hann fann lykt af brenndri olíu og slori muni ég rétt. Og mig minnir að ég muni rétt. Ligg kannski ekki yfir bókinni daglega.
Þetta er auðvitað soldið sem maður ætti að gera reglulega. Skrá sögu lyktarinnar í bænum. En maður ætti jú líka stundum að klára ruslatunnuskýlið fyrir austan hús og leggja gangstéttina að sólpallinum. Það er svo margt sem maður ætti að gera en gerir ekki. Til dæmis héddna að skrásetja sögu lyktar í þorpinu.
...
Allavega. Ég fann lykt hérna á Reyðarfirði um daginn sem væri að sjálfsögðu ekki í frásögur færandi nema hvað að maður finnur aldrei lykt hérna og sumir telja þetta eflaust einn af helstu kostum plássins. Hér er ekki mikill landbúnaður þannig að ekki finnur maður mykjulykt af túnunum eins og upp á Héraði. Hér er ekki verið að búa til fiskimjöl þannig að ekki finnur maður bræðslulykt eins og á fjörðunum hér í kring. Hér er samt risavaxin verksmiðja, eins og allir landsmenn vita, og af henni stafar engin lykt. Samt mengar hún umhverfið í kringum sig og maður hlýtur að velta fyrir sér hvort ekki sé hreinlegra og heiðarlegra af menguninni að lykta soldið. Siglir hún ekki undir fölsku flaggi? Þykist hún ekki vera meinlaus en er svo bara eitur?
Maður hlýtur að spyrja sig. Lyktin tengir mann við staðinn. Hún getur sagt manni hvernig samfélagið hefur það. Engin lykt - ekkert stuð.
En sumsé. Ég þurfti að mæta í vinnuna um daginn óvenju snemma (hálf sjö nánar tiltekið) og allt í einu, bara svona eins og upp úr þurru, fann ég lykt. Af nýbökuðu brauði. Allir vita hvernig sú lykt er en það er merkilega lítið mál að gleyma því að hún sé yfir höfuð til. Að nýbakað brauð skuli lykta. Ég settist á bekk og dró andann djúpt. Þetta var yndislegt. Og svo ók vörubíll framhjá með tilheyrandi dísellykt og ástand mitt varð jafnvel yndislegra. Hefði bara einhver smóker gengið framhjá með sínum heimsborgaralega ilm, ha? Þá hefði mér liðið eins og niðrá Hlemmi og það hefði náttúrlega verið yndislegast.
Bakkelsislyktin kom semsagt frá kaffihúsinu á Reyðarfirði sem opnað var fyrir nokkrum misserum. Ég man hvað ég hugsaði þá: Loksins gerist eitthvað á þessum stað sem bendir til þess að fólk ætli sér í raun og veru að lifa hérna. Ekki bara að vinna í verksmiðju svo það geti farið sem oftast í utanlandsferðir. Hér eru ekki lengur bara byggingarvöruverslanir svo fólk geti keypt timbur til að byggja skjólveggi í kringum húsin sín. Ekki bara verktakafyrirtæki sem slétta fyrir mann lóðina eða fylla upp holur á götunum svo maður komist aðeins hraðar niðrí Krónu eða uppí Bónus á Egilsstöðum.
Nei, kaffihús og bakarí er fyrir fólkið sem er hérna hér og nú og hefur tíma til að setjast niður, fá sér kaffi og kleinu og spjalla. Og spjalla! Þvílíkt og annað eins! Þvílíkar framfarir! Hugsaði ég. Kannski einn daginn að við Reyðfirðingar verðum öll vinstrimenn því það er það sem gerist þegar fólk sest niður, drekkur kaffi og spjallar. Það verða allir spjallarar að sósjalistum - það er óumflýjanlegt - það er niðurstaðan sem þú kemst að ef þú nennir að ræða málin. Ég hef barasta aldrei nokkurn tímann kynnst hægri manni sem hefur gaman af að spjalla. Hann er alltaf svo upptekinn nefnilega. Alltaf að græða og grilla. Það er kannski hægt að brydda upp á einhverju fótboltaspjalli við hann. Eða kannski einhverri diskössjón um höggbora.
Jamm, svona er lyktin. Hún fær mann til að blogga.
...
Þá er best að fá sér kaffi og í nefið. Mágur minn gaf mér úrvals snuff frá Póllandi. Leiftrandi skarpt neftóbak undir merkjum Löwen-Prise sem sér til þess að ég finn ekki lykt af neinu í umhverfi mínu fyrr en um hádegi. En brakandi snuff í nebbanum færir mann aftur í tímann. Aftur til menntaskólaáranna.
Blessuð menntaskólaárin...
Og svona gæti ég haldið áfram lengi.
Þetta er auðvitað soldið sem maður ætti að gera reglulega. Skrá sögu lyktarinnar í bænum. En maður ætti jú líka stundum að klára ruslatunnuskýlið fyrir austan hús og leggja gangstéttina að sólpallinum. Það er svo margt sem maður ætti að gera en gerir ekki. Til dæmis héddna að skrásetja sögu lyktar í þorpinu.
...
Allavega. Ég fann lykt hérna á Reyðarfirði um daginn sem væri að sjálfsögðu ekki í frásögur færandi nema hvað að maður finnur aldrei lykt hérna og sumir telja þetta eflaust einn af helstu kostum plássins. Hér er ekki mikill landbúnaður þannig að ekki finnur maður mykjulykt af túnunum eins og upp á Héraði. Hér er ekki verið að búa til fiskimjöl þannig að ekki finnur maður bræðslulykt eins og á fjörðunum hér í kring. Hér er samt risavaxin verksmiðja, eins og allir landsmenn vita, og af henni stafar engin lykt. Samt mengar hún umhverfið í kringum sig og maður hlýtur að velta fyrir sér hvort ekki sé hreinlegra og heiðarlegra af menguninni að lykta soldið. Siglir hún ekki undir fölsku flaggi? Þykist hún ekki vera meinlaus en er svo bara eitur?
Maður hlýtur að spyrja sig. Lyktin tengir mann við staðinn. Hún getur sagt manni hvernig samfélagið hefur það. Engin lykt - ekkert stuð.
En sumsé. Ég þurfti að mæta í vinnuna um daginn óvenju snemma (hálf sjö nánar tiltekið) og allt í einu, bara svona eins og upp úr þurru, fann ég lykt. Af nýbökuðu brauði. Allir vita hvernig sú lykt er en það er merkilega lítið mál að gleyma því að hún sé yfir höfuð til. Að nýbakað brauð skuli lykta. Ég settist á bekk og dró andann djúpt. Þetta var yndislegt. Og svo ók vörubíll framhjá með tilheyrandi dísellykt og ástand mitt varð jafnvel yndislegra. Hefði bara einhver smóker gengið framhjá með sínum heimsborgaralega ilm, ha? Þá hefði mér liðið eins og niðrá Hlemmi og það hefði náttúrlega verið yndislegast.
Bakkelsislyktin kom semsagt frá kaffihúsinu á Reyðarfirði sem opnað var fyrir nokkrum misserum. Ég man hvað ég hugsaði þá: Loksins gerist eitthvað á þessum stað sem bendir til þess að fólk ætli sér í raun og veru að lifa hérna. Ekki bara að vinna í verksmiðju svo það geti farið sem oftast í utanlandsferðir. Hér eru ekki lengur bara byggingarvöruverslanir svo fólk geti keypt timbur til að byggja skjólveggi í kringum húsin sín. Ekki bara verktakafyrirtæki sem slétta fyrir mann lóðina eða fylla upp holur á götunum svo maður komist aðeins hraðar niðrí Krónu eða uppí Bónus á Egilsstöðum.
Nei, kaffihús og bakarí er fyrir fólkið sem er hérna hér og nú og hefur tíma til að setjast niður, fá sér kaffi og kleinu og spjalla. Og spjalla! Þvílíkt og annað eins! Þvílíkar framfarir! Hugsaði ég. Kannski einn daginn að við Reyðfirðingar verðum öll vinstrimenn því það er það sem gerist þegar fólk sest niður, drekkur kaffi og spjallar. Það verða allir spjallarar að sósjalistum - það er óumflýjanlegt - það er niðurstaðan sem þú kemst að ef þú nennir að ræða málin. Ég hef barasta aldrei nokkurn tímann kynnst hægri manni sem hefur gaman af að spjalla. Hann er alltaf svo upptekinn nefnilega. Alltaf að græða og grilla. Það er kannski hægt að brydda upp á einhverju fótboltaspjalli við hann. Eða kannski einhverri diskössjón um höggbora.
Jamm, svona er lyktin. Hún fær mann til að blogga.
...
Þá er best að fá sér kaffi og í nefið. Mágur minn gaf mér úrvals snuff frá Póllandi. Leiftrandi skarpt neftóbak undir merkjum Löwen-Prise sem sér til þess að ég finn ekki lykt af neinu í umhverfi mínu fyrr en um hádegi. En brakandi snuff í nebbanum færir mann aftur í tímann. Aftur til menntaskólaáranna.
Blessuð menntaskólaárin...
Og svona gæti ég haldið áfram lengi.
